موضوع چیست؟
آیا ارائه توصیههای غذایی یا مصرف مکملها برای افزایش میزان دریافت انرژی و پروتئین در دوران بارداری پیامدها را برای نوزادان بهبود میبخشند یا خیر، و آیا عوارض جانبی به همراه دارند؟ آیا این مداخلات بر زنان باردار با تغذیه ضعیف و خوب و نوزادان آنها تاثیر متفاوتی دارند؟
چرا این موضوع مهم است؟
در دوران بارداری، نوزادی که داخل رحم رشد میکند، تمام مواد مغذی خود را از مادر دریافت میکند. رژیم غذایی ناکافی در این دوران میتواند منجر به ایجاد سوءتغذیه و پیامدهای بد برای کودک شود. بنابراین، توصیه به زنان در مورد رژیم غذایی و ارائه مکملهای غذایی در دوران بارداری ممکن است به رشد و تکامل نوزادان کمک کند.
ما به چه شواهدی دست یافتیم؟
این مرور شامل 17 کارآزمایی تصادفیسازی و کنترل شده با 9030 زن است. کیفیت کارآزماییهای وارد شده در سطح پائین تا متوسط است. چندین جنبه از توصیههای غذایی و مکملها را بررسی کرده و چهار یافته اصلی زیر را به دست آوردیم.
(1) ارائه توصیههای تغذیهای منجر به افزایش مصرف پروتئین در مادر شد، نوزادان کمتری نارس به دنیا آمدند (دو کارآزمایی با 449 زن) و نوزادان کمتری با وزن پائین متولد شدند (یک کارآزمایی شامل 300 زن)، یک مطالعه روی 389 زن افزایش دور سر برخی از نوزادان را هنگام تولد نشان داد (در یک کارآزمایی که شامل 389 زن بود) همچنین نوزادان بیشتری با وزن بالاتر هنگام تولد بین زنان دچار سوءتغذیه وجود داشت (دو کارآزمایی با 320 زن).
(2) تجویز مکمل انرژی و پروتئین متعادل شده برای مادران، با مرگ نوزادان کمتر حین زایمان (پنج کارآزمایی، 3408 زن)، افزایش واضح وزن نوزادان هنگام تولد (11 کارآزمایی، 5385 زن) و تولد نوزادان کمتر با جثه کوچک برای سن بارداری (هفت کارآزمایی، 4408 زن) همراه بود. با این حال، تاثیر آن بر سلامت طولانیمدت نوزاد نامطمئن بود، از جمله میان زنان دچار سوءتغذیه.
(3) مکملهای حاوی پروتئین بالا (یک کارآزمایی با 1051 زن) از طریق افزایش تعداد نوزادان کوچک برای سن بارداری در زمان تولد، هیچ مزیتی را برای زنان و آسیب احتمالی برای نوزاد نشان نداد.
(4) مکملهای پروتئین ایزوکالوریک (یعنی مکملهای متعادل که در آنها پروتئین جایگزین مقدار مساوی از دیگر مواد مغذی مانند چربی و کربوهیدرات میشود): از لحاظ وزن هنگام تولد نوزاد و وزنگیری هفتگی در دوران بارداری، هیچ مزیتی را برای زنان یا نوزادان آنها نشان نداد (دو کارآزمایی با 184 زن).
این یافتهها به چه معنا است؟
ارائه توصیههای تغذیهای یا مکملهای انرژی و پروتئین متعادل به زنان در دوران بارداری ممکن است مفید باشد. با این حال، در مورد مکملهای پروتئین ایزوکالوریک که در حال حاضر به نظر میرسد مفید نیستند؛ و در مورد اینکه مکملهای حاوی پروتئین بالا ممکن است مضر باشند، شواهد کافی وجود ندارد.
این مرور شواهد دلگرمکنندهای را ارائه میکند که آموزش تغذیه پیش از زایمان با هدف افزایش دریافت انرژی و پروتئین در جمعیت عمومی زنان در سنین فرزندآوری، در کاهش خطر زایمان زودرس، وزن پائین هنگام تولد، افزایش دور سر هنگام تولد، افزایش وزن هنگام تولد در زنان دارای سوءتغذیه، و افزایش مصرف پروتئین موثر است. هیچ شواهدی مبنی بر مزیت یا عوارض جانبی برای هر پیامد گزارششده دیگر وجود نداشت.
به نظر میرسد مصرف متعادل انرژی و پروتئین، رشد جنین را بهبود بخشیده و ممکن است خطر مردهزایی و نوزادانی را که با جثه کوچک برای سن بارداری متولد میشوند، کاهش دهد. به نظر نمیرسد مصرف مکملهای حاوی پروتئین بالا مفید بوده و ممکن است حتی برای جنین ضرر داشته باشند. مکمل پروتئین متعادل شده به تنهایی تاثیر قابلتوجهی بر پیامدهای پریناتال نداشت.
نتایج این مرور باید با احتیاط تفسیر شوند. خطر سوگیری (bias) حداقل برای یک گروه که در چندین کارآزمایی وارد شده مورد بررسی قرار گرفت، نامشخص یا بالا بود، و کیفیت شواهد برای چندین پیامد مهم در سطح پائین قرار داشت. همچنین، از آنجایی که ویژگیهای آنتروپومتریک جمعیت عمومی زنان در سن زایمان در حال تغییر است، مداخلات در حال توسعه با هدف تغییر مصرف انرژی و پروتئین باید اطمینان حاصل کنند که فقط زنانی مد نظر قرار میگیرند که احتمالا از مزایای آن بهرهمند میشوند. انجام کارآزماییهای تصادفیسازی شده بزرگ و با طراحی خوب برای ارزیابی تاثیرات افزایش میزان مصرف انرژی و پروتئین در دوران بارداری در زنانی که میزان دریافتی آنها کمتر از سطح توصیه شده است، مورد نیاز است.
وزنگیری در دوران بارداری ارتباط مثبتی با رشد جنین دارد و مطالعات مشاهدهای درباره مصرف مکملهای غذایی در دوران بارداری، وزنگیری بارداری و رشد جنین را گزارش کردهاند.
ارزیابی تاثیرات آموزش در دوران بارداری برای افزایش دریافت انرژی و پروتئین، یا دریافت مکمل انرژی و پروتئین واقعی، بر میزان دریافت انرژی و پروتئین، و تاثیر آن بر پیامدهای سلامت مادر و نوزاد.
پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه بارداری و زایمان در کاکرین (31 ژانویه 2015)، فهرست منابع مطالعات بازیابی شده را جستوجو کرده و با پژوهشگران در این زمینه تماس گرفتیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده با موضوع آموزش رژیم غذایی برای افزایش میزان دریافت انرژی و پروتئین، یا استفاده از مکملهای انرژی و پروتئین واقعی، در دوران بارداری.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم، کارآزماییها را برای ورود بررسی و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم دادهها را استخراج و صحت (accuracy) آنها را کنترل کردند. دادههای استخراج شده با اطلاعات بیشتر به دست آمده از نویسندگان کارآزماییهایی که با آنها تماس گرفتیم، تکمیل شدند.
تعداد 149 گزارش مربوط به 65 کارآزمایی را بررسی کردیم. از این کارآزماییها، 17 مورد در مرور گنجانده شدند، 46 مورد حذف شدند، و دو مورد در حال انجام هستند. بهطور کلی، 17 کارآزمایی شامل 9030 زن وارد شدند. برای این نسخه بهروز شده، کیفیت روششناسی (methodology) کارآزماییهای وارد شده را با استفاده از معیارهای استاندارد کاکرین (خطر سوگیری (bias)) و رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی کردیم. خطر کلی سوگیری نامشخص بود.
آموزش تغذیه (پنج کارآزمایی، 1090 زن)
زنانی که آموزش تغذیه دریافت کردند، نسبت خطر (relative risk) کمتری برای زایمان زودرس (دو کارآزمایی، 449 زن) (خطر نسبی (RR): 0.46؛ 95% CI؛ 0.21 تا 0.98، شواهد با کیفیت پائین)، و داشتن نوزاد با وزن پائین هنگام تولد (یک کارآزمایی، 300 زن) (RR: 0.04؛ 95% CI؛ 0.01 تا 0.14) داشتند. اندازه دور سر نوزاد در بدو تولد در یک کارآزمایی (389 زن) افزایش یافت (تفاوت میانگین (MD): 0.99 سانتیمتر، 95% CI؛ 0.43 تا 1.55)، در حالی که وزن هنگام تولد نوزادان بین زنان دچار سوءتغذیه در دو کارآزمایی (320 زن) بهطور قابلتوجهی بیشتر شد (MD؛ 489.76 گرم؛ 95% CI؛ 427.93 تا 551.59، شواهد با کیفیت پائین)، اما برای زنانی که به اندازه کافی تغذیه شده بودند، افزایش قابلتوجهی نداشت (MD: 15.00؛ 95% CI؛ 76.30- تا 106.30، یک کارآزمایی، 406 زن). مصرف پروتئین بهطور قابلتوجهی افزایش یافت (سه کارآزمایی، 632 زن) (دریافت پروتئین: MD؛ 6.99+ گرم/روز؛ 95% CI؛ 3.02 تا 10.97). هیچ تفاوت معنیداری در هیچ یک از پیامدهای دیگر مانند مرگومیر نوزاد (RR: 1.28؛ 95% CI؛ 0.35 تا 4.72، یک کارآزمایی، 448 زن، شواهد با کیفیت پائین)، مردهزایی (RR: 0.37؛ 95% CI؛ 0.07 تا 1.90، یک کارآزمایی، 431 زن، شواهد با کیفیت پائین)، جثه کوچک برای سن بارداری (RR: 0.97؛ 95% CI؛ 0.45 تا 2.11، یک کارآزمایی، 404 زن، شواهد با کیفیت پائین) و کل وزنگیری در دوران بارداری (MD: -0.41؛ 95% CI؛ 4.41- تا 3.59، دو کارآزمایی، 233 زن) مشاهده نشد. هیچ دادهای در مورد مرگومیر پریناتال وجود نداشت.
مصرف متعادل مکمل انرژی و پروتئین (12 کارآزمایی، 6705 زن)
خطر مردهزایی برای زنانی که مکمل انرژی و پروتئین متعادل شده را دریافت کردند، بهطور قابلتوجهی کاهش یافت (RR: 0.60؛ 95% CI؛ 0.39 تا 0.94، پنج کارآزمایی، 3408 زن، شواهد با کیفیت متوسط)، و میانگین وزن نوزاد هنگام تولد بهطور قابلتوجهی افزایش یافت (اثرات تصادفی: MD؛ 40.96+ گرم؛ 95% CI؛ 4.66 تا 77.26؛ Tau² = 1744؛ I² = 44%؛ 11 کارآزمایی، 5385 زن، شواهد با کیفیت متوسط). همچنین کاهش قابلتوجهی از لحاظ خطر داشتن نوزاد با جثه کوچک برای سن بارداری دیده شد (RR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.69 تا 0.90؛ I² = 16%، هفت کارآزمایی، 4408 زن، شواهد با کیفیت متوسط). تاثیر معنیداری برای زایمان زودرس (RR: 0.96؛ 95% CI؛ 0.80 تا 1.16، پنج کارآزمایی، 3384 زن، شواهد با کیفیت متوسط) یا مرگومیر نوزادی (RR: 0.68؛ 95% CI؛ 0.43 تا 1.07، پنج کارآزمایی، 3381 زن، شواهد با کیفیت پائین) مشاهده نشد. وزنگیری هفتگی بارداری افزایش قابلتوجهی نداشت (MD: 18.63؛ 95% CI؛ 1.81- تا 39.07، نه کارآزمایی، 2391 زن، شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچ دادهای در مورد مرگومیر پریناتال و وزن پائین هنگام تولد گزارش نشد.
مصرف مکمل حاوی پروتئین بالا (یک کارآزمایی، 1051 زن)
مکملهای حاوی پروتئین بالا (یک کارآزمایی، 505 زن)، با افزایش قابلتوجه خطر تولد نوزادان با جثه کوچک برای سن بارداری همراه بود (RR: 1.58؛ 95% CI؛ 1.03 تا 2.41، شواهد با کیفیت متوسط). این مداخله تاثیر معنیداری بر مردهزایی (RR: 0.81؛ 95% CI؛ 0.31 تا 2.15، یک کارآزمایی، 529 زن)، مرگومیر نوزادی (RR: 2.78؛ 95% CI؛ 0.75 تا 10.36، یک کارآزمایی، 529 زن)، زایمان زودرس (RR: 1.14؛ 95% CI؛ 0.83 تا 1.56، یک کارآزمایی، 505 زن)، وزن هنگام تولد (MD: -73.00؛ 95% CI؛ 171.26- تا 25.26، یک کارآزمایی، 504 زن) و وزنگیری هفتگی در دوران بارداری (MD: 4.50؛ 95% CI؛ 33.55- تا 42.55، یک کارآزمایی، 486 زن، شواهد با کیفیت پائین) نداشت. هیچ دادهای در مورد مرگومیر پریناتال گزارش نشد.
مصرف مکمل پروتئین ایزوکالوریک (دو کارآزمایی، 184 زن)
مصرف مکمل پروتئین ایزوکالوریک (isocaloric) (دو کارآزمایی، 184 زن) تاثیر معنیداری بر وزن هنگام تولد نوزاد (MD: 108.25؛ 95% CI؛ 220.89- تا 437.40) و وزنگیری هفتگی در دوران بارداری (MD: 110.45؛ 95% CI؛ 82.87- تا 303.76، شواهد با کیفیت بسیار پائین) نداشت. هیچ دادهای در مورد مورتالیتی پریناتال، مردهزایی، مرگومیر نوزادی، جثه کوچک نوزاد برای سن بارداری و زایمان زودرس گزارش نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.