محمد: یکی از مطالعات مروری کاکرین که در اکتبر ۲۰۲۳ به‌روز شد، سومین به‌روزرسانی یک مطالعه از ارزیابی تاثیرات واکسن‌های هرپس زوستر (Herpes Zoster) است که توسط تیمی از پژوهشگران در برزیل انجام شد. مرکز کاکرین ایران مصاحبه «مایک کلارک»، سردبیر پادکست در کتابخانه کاکرین با یکی از نویسندگان آن، «جولیانا گومز» (Juliana Gomes) از بخش «طب سالمندی و پیری» دانشگاه فدرال سائوپائولو (Federal University of São Paulo) در مورد اهمیت و یافته‌های اصلی این مطالعه را ترجمه و ضبط کرده است که با صدای نادیا جلیل‌زاده و محمد مرادی می‌شنوید.

نادیا: هرپس زوستر یا زونا که معادل انگلیسی shingles است یک بیماری نوروکوتانئوس (neurocutaneous) است. این بیماری با فعال شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر (varicella zoster) که ویروس عامل ابتلا به آبله‌مرغان یا chickenpox نیز هست ظاهر می‌شود.

زمانی که دوره ابتلا به آبله‌مرغان به پایان می‌رسد، ویروس می‌تواند به صورت خفته داخل اعصاب نخاعی فرد باقی بماند، اما به دلیل ایمنی خاصی که فرد کسب کرده، تکثیر نمی‌شود. با این حال، اگر به هر دلیلی سطح این ایمنی کاهش پیدا کند، ویروس ممکن است دوباره فعال شده و خود را از طریق عصب به پوست برساند و خوشه‌هایی را از تاول‌ها در مسیر عصب آسیب‌دیده ایجاد کند. این وضعیت بسیار دردناک به نام هرپس زوستر یا زونا شناخته شده، و با نشانه‌هایی مانند خارش، بی‌حسی، سوزش و درد موضعی که می‌توانند پیش از ظاهر شدن ضایعات پوستی رخ دهند، همراه است. درد شدیدی که برخی از بیماران مبتلا به زونا دچار آن می‌شوند، ناشی از التهاب اعصاب حسی است و این درد، همراه با دیگر نشانه‌ها، تأثیر مهمی بر کیفیت زندگی بیماران دارند.

با افزایش سن، ایمنی خاص فرد نسبت به ویروس واریسلا زوستر معمولاً کاهش پیدا می‌کند و ویروس می‌تواند دوباره شروع به تکثیر کند. به همین دلیل، افراد مسن‌تر با خطر بالاتری برای ابتلا به زونا روبه‌رو بوده و شیوع آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. با این حال، واکسن‌ها می‌توانند از ابتلا به زونا پیشگیری کنند و مرور کاکرین ما، برآورد به‌روزشده‌ای را از تاثیرات آنها ارائه می‌دهد، که یافته‌های نسخه قبلی را که در سال ۲۰۱۹ منتشر شدند، تأیید می‌کند.

در حال حاضر، دو نوع واکسن زونا وجود دارد. نخستین مورد، واکسن زنده ضعیف‌شده زوستر یا LZV‌ به صورت تک دوز است که حاوی همان ویروس زنده ضعیف‌شده مورد استفاده در واکسن واریسلا است اما در هر دوز، ۱۴ برابر بیشتر از واحد‌های تشکیل‌دهنده پلاک ویروس ضعیف‌شده وجود دارد. دیگری، واکسن نوترکیب زوستر یا RZV است که حاوی ویروس زنده ضعیف‌شده نیست، بلکه بخش کوچکی را از ویروس در خود جای داده که نمی‌تواند تکثیر شود اما می‌تواند ایمن‌زایی را افزایش دهد. برنامه توصیه‌شده برایRZV ، تزریق دو دوز با فاصله دو ماه از هم است.

این مرور به‌روزشده اکنون شامل ۲۶ مطالعه با بیش از ۹۰ هزار فرد سالمند سالم و با میانگین سنی تقریباً ۶۴ سال است. شانزده مطالعه LZV و ده مطالعه RZV را آزمایش کردند. فقط سه مطالعه به ارزیابی بروز تجمعی هرپس زوستر در گروه‌های دریافت‌کننده واکسن در مقابل دارونما یا placebo پرداختند. بیشتر مطالعات در کشورهایی با درآمد بالا در اروپا و آمریکای شمالی انجام شده و شامل افراد سفیدپوست با سن ۶۰ سال یا بالاتر و فاقد بیماری‌های همراه تضعیف‌کننده سیستم ایمنی بودند. دو مطالعه در ژاپن و یک مطالعه در جمهوری کره انجام شدند.

بر اساس این شواهد، ما دریافتیم که تک ‌دوز واکسن LZV و دو دوز از  RZVهر دو احتمالاً در پیشگیری از ابتلا به زونا به مدت حداقل سه سال مؤثر هستند اما، تاکنون، داده‌هایی برای توصیه به انجام دوباره واکسیناسیون یا revaccination پس از دریافت برنامه اصلی واکسن وجود ندارد. از نقطه‌نظر منفی، هر دو واکسن عوارض جانبی سیستمیک و واکنش‌های در محل تزریق را از شدت خفیف تا متوسط ایجاد کردند.

به عنوان نتیجه‌گیری، مطالعه مروری ما همچنان نشان می‌دهد که واکسن‌های موجود احتمالاً از بروز هرپس زوستر در بزرگسالان مسن پیشگیری می‌کنند. با این حال، نتایج کارآزمایی‌های در حال انجام ممکن است داده‌های بیشتری را به این حوزه تحقیقاتی جالب و مهم اضافه کنند.

محمد: برای خواندن آخرین به‌روزرسانی این مرور کاکرین، و برای اطلاع از به‌روزرسانی‌های بعدی در صورت دسترسی به مطالعات بیشتر، به Cochrane Library دات کام مراجعه کنید و با جست‌وجوی ساده عبارت فارسی «واکسن‌ هرپس زوستر» یا انگلیسی «vaccines for herpes zoster» لینک آن را خواهید یافت. عنوان دقیق این مطالعه مروری «نقش واکسن‌ها در پیشگیری از بروز هرپس زوستر در بزرگسالان مسن» است.

Podcast translated by Abdul Razaq Vahidi
Podcast edited by Shadi Kolahdoozan
Podcast recorded by Mohammad Moradi and Nadia Jalilzadeh